Samen naar een (niet zo) nieuwe landbouwvisie: de roep van de voddenraper

De afgelopen jaren hebben we ze al vaker opgevoerd: de tovenaar en de profeet. Twee schijnbaar tegengestelde posities in het landbouwdebat, ontleend aan Charles Mann en gechargeerd neer te zetten als een optimistische tech-liefhebber die gelooft in groei en haar hoop vestigt op innovatie (de tovenaar) en een pessimistische natuurliefhebber die met profetische stem het ecologisch belang verdedigt en om degrowth roept (de profeet). Inmiddels hebben we al vaak gezien dat de tovenaar en de profeet helemaal niet zó ver uit elkaar liggen, en dat ze op veel vlakken prima kunnen samenwerken.

En dat helpt: als je ontdekt dat de tegenstellingen niet zo extreem zijn, kun je ze ook makkelijker overbruggen. Zo vonden tovenaars en profeten elkaar afgelopen oktober nog tijdens een avond in De Balie (waar ook Charles C. Mann aanwezig was): daar brachten we onder andere boeren, een Kamerlid, een landbouwwoordvoerder, een kunstmest-lobbyist, een bio-lobbyist, een Rabo-bankier, een hoogleraar bodemdiversiteit en een filosoof bij elkaar. Kregen ze ruzie? Nee hoor, op veel onderwerpen bleek een gesprek van mens tot mens heel goed mogelijk. 

Wat ook helpt, is om je te realiseren dat het debat niet enkel uit tovenaars en profeten bestaat. Tijdens de Balie-avond voegde filosoof Lisa Doeland een derde figuur toe, de ‘voddenraper’, waarvan er óók veel rondlopen tussen de puinhopen van het geklapte Landbouwakkoord. Stel je een onopvallende, en daarom ook vaak over het hoofd geziene figuur voor, die geen grote dromen heeft maar leeft van de scherven van andermans dromen. De voddenraper is tot nog toe geen bepalende figuur voor de geschiedenis geweest, omdat hij niet in het plaatje van de vooruitgang past. Maar hij kan wel degelijk bepalend worden, als we beter naar ‘m gaan luisteren. Want terwijl de tovenaar en de profeet om het hardst hun denkbeelden en oplossingen naar elkaar schreeuwen, observeert de voddenraper als enige wat er allemaal al gebeurt. Soms is de oplossing niet groots en nieuw, maar iets wat allang gaande is. Iets wat we over het hoofd zien, omdat het rommel lijkt, of gewoontjes. De voddenraper heeft oog voor de werkelijke waarde van zo’n oplossing.

“Terwijl de tovenaar en de profeet om het hardst hun denkbeelden en oplossingen naar elkaar schreeuwen, ziet de voddenraper als enige wat er allemaal al gebeurt.”

Ook in het landbouwdebat zijn er al vele voddenrapers aan het werk. Nadat Lisa Doeland de figuur introduceerde, identificeerden vele Balie-bezoekers zich meteen als voddenraper. Volgens Eline Vedder, CDA-Kamerlid en melkveehouder, lopen er in het landbouwdebat ook heel veel voddenrapers rond. Alleen: je hoort ze niet zo goed. Ze zijn niet zo luid als de tovenaars en de profeten. Soms zijn ze ook te druk met de dagelijkse gang van zaken, bijvoorbeeld op hun eigen boerderij. En daarom moeten we extra goed luisteren om ze te verstaan. Volgens Roy Meijer, voorzitter van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, zijn zo’n beetje alle jonge boeren voddenrapers. Maar in de politieke arena is men nog veel te veel met de uitersten bezig.

En wat vond Charles C. Mann eigenlijk van deze derde positie, naast ‘zijn’ tovenaar en profeet? Ook hij geloofde in de toegevoegde waarde van de voddenraper. Hij drukte ons op het hart om goed te kijken naar allerlei soorten landbouw die niet in het tovenaars- of profetenboekje passen, maar waar we wél van kunnen leren.

Iedereen die erbij was in de Balie leek het erover eens: oplossingen zijn er al genoeg en met de polarisatie tussen de tovenaars en de profeten valt het eigenlijk wel mee. We hebben niet wéér een nieuwe, extreme visie nodig; we hebben mensen nodig die de bestaande visies en oplossingen kunnen overzien en combineren. Voddenrapers, dus. Kunnen die ons uit de impasse halen? 

“Iedereen leek het erover eens: oplossingen zijn er al genoeg en met de polarisatie tussen de tovenaars en de profeten valt het eigenlijk wel mee.”

 

Dat kan, maar daar is geduld voor nodig. En een strategie. Een plan. Een agenda. Wat gaan we doen, met wie en wanneer? En wie zet de eerste stap? Hoe maken we een einde aan het eeuwige ‘de bal overspelen’ – wat we, ondanks alle begrip en goede bedoelingen, toch ook tijdens de Balie-avond zagen gebeuren? De boer wijst naar het Kamerlid, het Kamerlid laat haar oren naar de lobbyist hangen, de lobbyist verschuilt zich achter de wetenschapper, de wetenschapper doet alsof hij objectief is, de filosoof voelt zich roepende in de woestijn en de bankier ‘doet gewoon zijn werk’. Wat zou er gebeuren als iedereen wat meer kleur zou bekennen? En wat als we actief ons best gaan doen om de voddenrapers meer aan het woord te laten? 

En jij? Voel jij je meer tovenaar, profeet of voddenraper – of denk jij dat er nog een hele andere positie bestaat, die we óók nodig hebben om tot een goede oplossing te komen? Raap jij de vodden op die anderen niet eens zien liggen en is het tijd dat we een keer naar jou luisteren? De komende tijd kun je op meerdere momenten ‘inspringen’ en jouw geluid laten horen. Bijvoorbeeld tijdens de Top van Onderop, op woensdag 6 december. In de middag van deze dag geven we een vervolg aan het gesprek in De Balie. Meld je aan als je mee wil praten.

Fotografie: Jan Boeve